Υπόθεση Toddi, 7 χρόνια μετά … “(κουκουλο)εκπλήξεων” συνέχεια

Την Τρίτη 9 Μάη συνεχίζεται στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων (Λουκάρεως, 4ος όρ., 9 π.μ.) η εκδίκαση σε A΄ βαθμό της υπόθεσης της σύλληψής μου στη διαδήλωση του Βύρωνα στις 27/2/2010, μετά τη δολοφονία του 25χρονου εργάτη Nicola Toddi από αστυνομικούς, κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης.

Οι σχετικές κατηγορίες είναι α) έκρηξη από την οποία θα μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, β) κατοχή εκρηκτικής βόμβας, γ) απόπειρα βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης κατά συρροή, δ) διατάραξη κοινής ειρήνης, ε) επικίνδυνη σωματική βλάβη κατά συρροή και στ) αντίσταση. Μοναδικοί μάρτυρες κατηγορίας οι δύο μπάτσοι που έχουν αναλάβει τη σύλληψη και (ατύπως) οι εισαγγελείς, οι ανακριτές και τα Συμβούλια από τα οποία πέρασε η δικογραφία και με σοφία κατέληξαν πως “προκύπτουν βάσιμες ενδείξεις ότι…”.

Οι υπόλοιποι δέκα συλληφθέντες της ίδιας διαδήλωσης, με κατηγορίες πλημμεληματικού χαρακτήρα αλλά καθόλου αδιάφορες, αναμένουν κι αυτοί τη συνέχιση της δίκης τους στις 31 Μάη (Λουκάρεως, 1ος όρ. 9 π.μ.). Για την ιστορία, οι μπάτσοι που εκτέλεσαν τον Toddi με εννιά σφαίρες καταδικάστηκαν το 2015 σε ένα χρόνο με αναστολή, ενώ και στον νεκρό καταλογίστηκε… “συγκλίνουσα αμέλεια”.

Σε προηγούμενο κείμενο, εν αναμονή μιας ακόμα δικασίμου για την υπόθεση, είχα δηλώσει πως “…Η διαδήλωση στον Βύρωνα για την εκτέλεση του 25χρονου Nicola Toddi από αστυνομικούς, ως παράπλευρη απώλεια κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης, έχει μάλλον ξεχαστεί. Κι από όσους και όσες τη θυμούνται, το μεγαλύτερο μέρος είναι για τη σαρωτική επίθεση που υπέστη από τις κατασταλτικές δυνάμεις κατά τη λήξη της, την πρώτη (και… ευοίωνη) εμφάνιση εκείνου του μηχανοκίνητου σώματος (ΔΕΛΤΑ) απ’ ό,τι πιο σάπιο έχει ξεράσει αυτός ο τόπος τα τελευταία χρόνια, το μεγάλο αριθμό προσαγωγών και συλλήψεων και εκείνη τη μολότοφ που κανείς δεν είδε να πέφτει, αλλά οι μπάτσοι κατάφεραν… να αποφύγουν με κατάλληλους ελιγμούς.

Πιο λίγοι ήταν εκείνοι που συνέλαβαν το ειδικό βάρος εκείνης της διαδήλωσης τη συγκεκριμένη περίοδο και το τι προμήνυε ο ειδικός “χειρισμός” της. Το τελευταίο έγινε γρήγορα σαφές, κατά την επόμενη διετία, από την αντιμετώπιση που είχε ο διευρυνόμενος “εσωτερικός εχθρός” με πολυάριθμες προφυλακίσεις διαδηλωτών (και όχι μόνο) και το σωματικό σακάτεμα πολλών άλλων, προς γνώση και συμμόρφωση των ιδίων και προς ικανοποίηση εκείνου του μεταδεκεμβριανού μπλοκ που απαιτούσε ησυχία, τάξη και ασφάλεια και προσεχώς θα διεκδικούσε όλο και περισσότερο χώρο.

Η εκτέλεση του περαστικού Nicola Toddi δεν ήταν καθόλου μια ακόμα δολοφονία στο μακρύ κατάλογο των γνωστών και άγνωστων νεκρών μας από την Ελληνική Αστυνομία. Ή τουλάχιστον δεν ήταν μόνο αυτό. Η επιλογή να λάβει χώρα ένα χολιγουντιανό πιστολίδι μέσα σε μια πυκνοκατοικημένη γειτονιά, οι αρχικοί πανηγυρισμοί για τον νεκρό, το μιντιακό ξέπλυμα του συμβάντος και ακόμα περισσότερο το ψύχραιμο συμμάζεμα της υπόθεσης, που κατέληγε στο ότι η επιχείρηση ήταν εν τέλει “επιτυχημένη” και ο νεκρός μια παράπλευρη απώλεια, ήταν ένα σαφές μήνυμα. Ένα σαφές μήνυμα πως η ζωή έκτοτε θα λογαριάζεται και θα είναι φτηνότερη και πως οι πόλεις (και όχι πια μόνο τα σύνορα) θα πρέπει να είναι έτοιμες να σπαρθούν με ακόμα περισσότερες παράπλευρες απώλειες στον πόλεμο ενάντια στο έγκλημα και στην “ανομία”, ενάντια στην κρίση, ενάντια στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία θα βυθιζόταν σίγουρα και σταθερά η χώρα.

Η διάλυση της διαδήλωσης και η αντιμετώπιση των συλληφθέντων καμία σχέση δεν είχε με φθορές σε τράπεζες και τη σπασμένη βιτρίνα των τοπικών γραφείων του ΠΑΣΟΚ – το μαρτυρούσαν και οι προσαγωγές αφισοκολλητών τις προηγούμενες μέρες. Ήταν υπολογισμένη εντολή για αποφασιστική δράση εναντίον όσων εκδήλωσαν την πρόθεσή τους να δράσουν και να μιλήσουν (τότε και στο μέλλον) ενάντια στην κυρίαρχη αφήγηση του γεγονότος, εναντίον όσων προειδοποιούσαν ότι προμηνύονται περισσότεροι νεκροί από την τάξη των περισσευούμενων που διαρκώς διευρύνεται. Γι’ αυτό θα φρόντιζαν και οι δώδεκα χιλιάδες νέοι και πιο βαριά οπλισμένοι μπάτσοι (σε “θέση μάχης”, όπως διευκρινίστηκε από τον τότε υπουργό) που ανακοινώθηκαν λίγες ημέρες αργότερα και οι οποίοι θα συμπληρώνονταν με ακόμα περισσότερους τα επόμενα χρόνια.

Πόσο καλά είχαν διαβάσει το μάθημά τους εκείνοι οι ματάδες, πόσο σαφή γνώση των άνωθεν σχεδιασμών είχαν εκείνα τα μικρά δακτυλάκια του κρατικού κατασταλτικού βραχίονα, όταν με εκείνη την ασυνήθιστη προσφώνηση και την πιο τετριμμένη συνέχεια φώναζαν στους συλληφθέντες “αντιφασίστες, από δω και πέρα θα τρώτε πούτσα”; Πόσο πιο ρητή αναγνώριση να περιμένει κανείς για το ότι η διαδήλωση του Βύρωνα λογιζόταν ως και ήταν πράξη πολέμου ενάντια στον επελαύνοντα ολοκληρωτισμό και την εποχή των στρατοπέδων;”

Το μέγεθος της καταστολής της συγκεκριμένης διαδήλωσης, ουσιαστικά μιας δυναμικής διαδήλωσης γειτονιάς, και η έκτοτε μεταχείρισή της από τη δικαιοσύνη, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο μαρτυρούν το πόσο σωστά στόχευσαν εκείνοι που, επιδεικνύοντας γρήγορα αντανακλαστικά, οργάνωσαν εκείνη τη διαδήλωση ως δημόσια απάντηση σε μια φονική αστυνομική επιχείρηση, συμβατή με νέα, υπό επεξεργασία ή εφαρμογή, δόγματα τάξης και ασφάλειας.

Αξίζει, ίσως, να σημειωθούν δύο ακόμα πράγματα σχετικά. Πρώτον, η συμπληρωματική δίωξη που ασκήθηκε εναντίον μου από την Εισαγγελία τον Σεπτέμβρη του 2010, η οποία ουσιαστικά αναβάθμιζε την κατηγορία περί εμπρησμού σε κατοχή εκρηκτικών και έκρηξη. Η παραπάνω αναβάθμιση προσφέρθηκε ως δώρο με νόημα μετά από συνυπολογισμό νέων στοιχείων: την παραγγελία του ανακριτή της υπόθεσης να εξεταστεί το κατά πόσον προέκυπταν στοιχεία που μπορούσαν να θεμελιώσουν την κατηγορία της σωματικής βλάβης εις βάρος μου από αστυνομικούς! Δεύτερον, η απόφαση του Συμβουλίου Εφετών Αθηνών, που εξέτασε την έφεσή μου στο βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών, να ορίσει ως αρμόδιο για την εκδίκαση της υπόθεσης το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων, έναντι του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου στο οποίο είχε ανατεθεί αρχικά, ελέω κουκουλονόμου.

Σχετική με το τελευταίο είναι η πιο πρόσφατη “έκπληξη” στη δικαστική διαδρομή της υπόθεσης. Παρότι ο ανταγωνιστικός χώρος υπήρξε ο κύριος στόχος του νόμου “περί κάλυψης ή αλλοίωσης των χαρακτηριστικών του προσώπου” και διώχθηκε με αυτόν αφειδώς, οι συνέπειές του, κατά το διάστημα της εφαρμογής του και της αναπόφευκτης επαναφοράς του στο κοντινό μέλλον, δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρες σε όλο τους το εύρος.

Στο ένα του σκέλος αναβάθμιζε, ως γνωστόν, ακόμα και τις πιο ασήμαντες πλημμεληματικές κατηγορίες σε κακουργήματα, ανοίγοντας τον δρόμο για την επιβολή περιοριστικών όρων, εγγυήσεων και προφυλακίσεων προδικαστικά, και βαρύτερων ποινών κατά την εκδίκαση των υποθέσεων. Το δεύτερό του σκέλος έχει απασχολήσει λιγότερο, μιας και αφορά κινήσεις σε λιγότερο ορατούς χώρους του συστήματος της Δικαιοσύνης. Με βάση το άρθρο 97 του Συντάγματος, αρμόδια για την εκδίκαση των κακουργημάτων και των πολιτικών εγκλημάτων είναι τυπικά τα Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια, στα οποία συναποφασίζουν ένορκοι, με τους οποίους εισάγεται στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης το “λαϊκό” στοιχείο. Η δεύτερη παράγραφος του ίδιου άρθρου ανοίγει φυσικά το παράθυρο για τη χρήση του άρθρου κατά το δοκούν, επιτρέποντας την κατ’ εξαίρεση εκδίκαση τέτοιων αδικημάτων από τα Εφετεία. Μια τέτοιου είδους εξαίρεση εγκαθίδρυε και ο κουκουλονόμος. Τα αδικήματα με επιβάρυνση του κουκουλονόμου περιήλθαν σε εκείνη τη διευρυνόμενη κατηγορία εγκλημάτων για τα οποία οι ένορκοι (που κατά τα άλλα αποφασίζουν για ανθρωποκτονίες, βιασμούς κ.τ.λ.) θεωρούνται ανίκανοι να… πάρουν “ορθές” αποφάσεις και ως εκ τούτου παραδόθηκαν στη δικαιοδοσία των Εφετείων.

Η απεργία πείνας των πολιτικών κρατούμενων τον Μάρτιο του 2015 στόχευσε ορθά τον κουκουλονόμο, ως κομμάτι της ειδικής νομοθεσίας για την πάταξη του εσωτερικού εχθρού και πέτυχε να οδηγήσει στην κατάργησή του. Έκτοτε, όσοι τον είχαν φορτωθεί στο παρελθόν, κατέθεταν ένσταση στα Εφετεία όπου δικάζονταν και παραπέμπονταν, μετά την αποδοχή της, σε Μικτό Ορκωτό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η συνέχεια του κράτους όλο το διάστημα της αριστερής διαχείρισης της κρίσης και στο πεδίο της δημόσιας τάξης υπήρξε κατά τα άλλα, σε περιπτώσεις βαριών κατηγορητηρίων και υποθέσεων άλλης τάξης, περισσότερο από προφανής (όπως κατέδειξαν, μεταξύ άλλων, και οι περιπτώσεις των Θεοφίλου, Σεϊσίδη, Ασπιώτη και η διαχείριση του ζητήματος των αδειών στους πολιτικούς κρατούμενους). Αν μετακινηθούμε, όμως, στο πεδίο των διώξεων που αφορούν συλληφθέντες διαδηλωτές, πρέπει να επισημανθεί και το παρακάτω. Η πρόσφατη απόρριψη της σχετικής ένστασής μου από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων, κατά την έναρξη της δίκης για τη διαδήλωση στο Βύρωνα, η μοναδική γνωστή σε εμένα σχετική περίπτωση, συνιστά την οριακά πραξικοπηματική μερική επαναφορά του κουκολονόμου στην πράξη, που οδηγώντας σε δεδικασμένο οφείλει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.